Definelerde Sihir, Büyü, Tılsım ve Cinler

Türkiye’de defineyi gömerken yapılan uygulamalar ve bunlarla ilgili inanışlar olarak sihir, büyü,cin, define koruyucuları ve tılsım kavramlarına sıklıkla rastlıyoruz. Eskiden insanlar definelere urasa yapıp (urasa yapmak: sihirlemek, okuyup üflemek) gömdükleri için defineye yaklaşıldığında definenin şekil değiştirip bulunamayacağına inanılır. Birçok define avcısı, bu hikayelerle veya bu anılarla karşılaşmıştır.  Bu fikir örgüsüne yönelik yaşanmış olaylar ve örneklemeler aşağıdaki gibidir:

Definelerin yürüyüp yer değiştirdiğine inanılır. Örneğin beş altı arkadaş bir define için yola çıktığında aralarından biri “Keşke harita yalnız benim olsaydı ya da defineyi kimseyle paylaşmak zorunda kalmasaydım.” diyerek kalbini bozarsa o definenin olduğu yerden kaybolacağına inanılır.

Defineler, sihirli oldukları için bulan kişiyi cinlerin ve şeytanların rahatsız edeceğine inanılır .

Türkiye’de define gömülürken üzerinde yapıldığına inanılan sihirleme, büyüleme, tılsımlama, definenin biçim değiştirmesi ve kaybolması gibi motiflere rastlamaktayız. Bugün büyü denince usdışı, gerçekle, yaşamla bağlantısı olmayan, gerçeklere uymayan boş işler anlaşılır. Oysa bundan binlerce yıl önce durum böyle değildi. Büyü, insan yaşamının özünde bulunan bir olay, bir gerçekti. Eskiçağ insanının çevresi gizli güçlerle, insanüstü varlıklarla kuşatılmış, çevrilmişti. Eskiçağ insanının düşüncesinde “gizli” diye bir kavram yoktu. Günümüzde büyü, sihir, tılsım gibi mitolojik kavramlar define ve definecilik ile ilgili inanışlarda görülür. Eski çağlar yaşayan insanlar, değerli varlıklarını veya hazinelerini gömerken onları tılsımlayıp büyüledikleri için bu defineler biçim ya da yer değiştirirler. Defineci grup içerisinde bulunan herhangi biri niyetini bozup tek başına hazineye sahip olmayı aklından geçirdiğinde defineler kaybolabilir. Yine sihirli oldukları için defineleri koruyan cinler definecileri rahatsız edip engellerler.

Gizli Güçlere Emanet Edilmiş Defineler

Eski insanlar (hangi inançtan veya dinden olurlarsa olsunlar) gömdükleri hazinelerini ruhlara, bekçilere emanet ederler. Bu ruhlar ve bekçiler, emanetleri asırlar boyunca koruyup kimsenin eline geçmesine izin vermezler. Türk dillerinde pek çok farklı nesneyi belirttiğini görmüştür: “görünüm, anlam, güzellik, onur, hayvanların ve insanların yaşam gücü, hayal, hayalet, put, kutsal resim, resim.” Yudahin bu sözcükte görkem ve büyüklük anlamlarını saptar.

Böhtlingk; Yakutlarda, korkunç görünüm anlamına geldiğini görüyor. Kalmuk dilindeyse, canlı, heybetli görünüm, erkeklik, cesaret, yüreklilik, güçlü etki, etki anlamındadır. Eski Türkçede sık sık ruhu tanımlamak için öz kelimesi kullanılmaktadır

Ruh, cin, peri gerçek birer varlıktır. Ruhlar iyi, kötü diye ikiye ayrılıyordu. İyi ruhlar iyilik, kötü ruhlar kötülük etmek için uğraşan varlıklardı. Mitolojik sistemlerde geniş yer tutan unsurlardan biri kötü ruh anlayışıdır. Tüm kültürlerin mitolojik görüşlerinde kötü ruhlarla ilgili çeşitli tasarımlar bulunmaktadır.

Kötü ruh anlayışıyla ilgili olarak inanç sistemlerinde duyularla algılanamayan ve göze görünmeyen varlıklarla ilgili temel tasarımlardan biri cindir. Cin anlayışı hemen hemen tüm kültürlerde ve mitolojik sistemlerde görülmektedir

Şaman inancına göre de “Karanlık Âlem”, “Karanlık Dünya” adları da verilen yer altında kötü ruhlar yaşar.

Defineyi Kötü Ruhlara-Cinlere Emanet Etmek

Türkiye’de definelerin kötü ruhlara emanet edilmesi ile ilgili aşağıdaki inanışlar tespit edilmiştir:

Definelerin efsunlu, tılsımlı, sihirli olduğuna, onları sahiplerinin görevlendirdiği şeytani güçlerin koruduğuna inanılır. Definelerin cinler tarafından ele geçirildiğine, sahiplerinin cinler olduğuna ve sihirli olduklarına inanılır Gömü ve define bulunduğu zaman bulanlar, yüzlerini bir müddet ondan çevirmezlerse felç olunacağına; çünkü her definenin başında koruyucu bir cin veya büyü olduğuna inanılır . Defineleri kötü ruhların, cinlerin koruduğuna inanılır. Bu nedenle define aramaya çıkan kimselerin başlarına kötü şeyler geleceğine, bazılarının aklını yitireceğine inanılır.

Eski çağlarda, insanların altınlarını sihirle gömdüklerine ve gömdükleri malları üç harflilerin beklediğine, bekleyen üç harflileri sadece aklı ermeyen kız çocuklarının görebileceğine, saklanan bu malları almaya çalışanların da ailelerinden birini kaybedeceğine inanılır.

Rüyada altının yerini görüp de başkasına söylemenin sakıncalı olduğuna, söylenirse definenin sihrinin insanı sakat edeceğine; hatta öldürebileceğine inanılır.

Türkiye’de define ve definecilikle ilgili inanışlarda defineyi kötü ruhlara emanet etme ile ilgili tespit ettiğimiz kötü ruh, cin, şeytan, define bekçisi gibi motiflere rastlanır. Yer altı dünyasının kötü ruhlarının hâkimi konumundaki “Erlik” ve yine onun kötülük sembolü çocukları ve adamlarının çeşitlenmelerine Türkiye Türklerinin ve Türk dünyasının başta halk inançları olmak üzere masallarında, mitlerinde, inançlarında, destanlarında, efsane ve memoratlarında oldukça sık rastlanılmaktadır. Türk mitolojisine ait bu ruhların zaman içinde İslamileşerek “cin” veya “şeytan”a dönüştükleri görülmektedir.

Türk mitolojisinde, yer altına mensup kötü ilah ya da ruhlar insanlara her türlü kötülüğü, hastalığı ve ölümü getirir. Bunlar daha ziyade korkunç şekilli yaratıklar ya da cinlerden meydana gelir. Mitolojik sistemlerde kötü ruh olarak algılanan ve gözle görülmeyen varlıklar tüm kültürlerde olduğu gibi Türk halk kültüründe de “Cin” veya “Şeytan” olarak adlandırılır. Efsunlu, tılsımlı, sihirli olduklarına inanılan defineleri de aynı şeytani güçlerin koruduğu söylenebilir. Hazineyi gömenler, birtakım büyüsel işlemler yaparak bazı görünmeyen güçleri hazinelerin gömüldüğü alanları korumak üzere görevlendirirler. Yer altında yaşayan kötü ruhların bazıları ise gömülen hazineler büyülü ve tılsımlı oldukları için onları koruma görevini kendiliklerinden üzerlerine alırlar. Defineyi koruma görevi verilen veya bu görevi kendiliğinden üstlenen kötü ruhlar, istedikleri yapılmazsa musallat oldukları definecilere felaket, hastalık; hatta ölüm getirebilirler. Rüyada görülen definenin yerinin başkalarına söylenmesinde bile aynı felaketlerle karşılaşılabilir.

Defineyi İyi Ruhlara (Meleklere) Emanet Etme

Gömülerin iyi ruhlara emanet edilmesi ile ilgili inanışlara az da olsa rastlanır. Değerli bir eşyayı toprağa gömenin o şeyi meleklere emanet ettiğine; gömüldüğü yerden çıkaran kişiye ise haram olacağına ve Allah’ın o nesneyi bulana yedirmeyeceğine inanılır İyi ruhlara emanet edilen defineler artık o ruhlara aittir. O define kendisini bulan definecilere hayır değil uğursuzluk getirir. Definelerin iyi ruhlar, melekler tarafından korunduğu inancına pek rastlanmaz.

Konu hakkında merak ettiklerinizi yorum bölümünden bize sorabilirsiniz.