Horasan Harcı ve Çözümü

Horasan kırılmış-öğütülmüş tuğla, kiremit, çömlek benzeri pişmiş kil kökenli bir malzemedir. İçindeki tuğla, kiremit tanecikleri bazen nohut/mercimek büyüklüğünde, bazen de elekten geçecek kadar küçük olabilir.

Buna göre horasanlar:

• İnce horasan
• Kaba horasan olarak adlandırılır.

Horasan çoğu yerde kireç ve su veya kum ile karıştırılmasıyla elde edilen ve eskiden çimento yerine kullanılan dayanıklı harç malzemesidir. Önceden yapılarda genellikle “Horasan harcı‘ kullanılırdı. Horasan harcının içinde kil, kum, saman ve yapıştırıcı olarak yumurta akının kullanılması en çok bilinen yöntemdir.

İlgini Çekebilir: Horasan nasıl kırılır?

Horasan harçlarında ne kullanılır?

Ülkemizde bulunan bazı Selçuklu yapılarının harçlarında da doğal puzolan kullanıldığı belirlenmiştir.
Horasan harçlarında bazen çok değişik katkı maddelerinin kullanıldığı görülmktedir. Bunlardan bazıları; kan, yumurta, peynir, kazein, gübre, hayvan tutkalı, hayvan kılı, bitki suları gibi malzemelerdir.

Tuğla, kiremit vb. malzemeler, kireç ile karıştırılarak birçok tarihi yapının harç ve sıva malzemesinin hazırlanmasında kullanılmıştır. Bu harç ve sıvalar hidrolik olup ülkemizde, horasan harç ve sıvaları olarak bilinmektedir. Hidrolik özelliklerinden dolayı bu harçlar, Bizans, Roma, Selçuklu ve Osmanlı dönemi sarnıç, su kuyusu, su kemerleri ve hamam yapılarında kullanılmıştır.

Kerpiç harç ve sıvaları; kil, mil ve kum karışımının su ve yerine göre bazı katkı malzemelerinin  karışımından yapılır. Kerpiç, kireç veya alçıda olduğu gibi kimyasal bir işlemden geçerek hazırlanmamaktadır. Su ile geriye dönüşebilir olma özelliğinden dolayı; kerpiç harç ve sıvalarının dayanıksız olmalarına rağmen, eski toplumlarda sıkça kullanılmıştır.

Horasan harcı nasıl anlaşılır?

Horasan harcı çözümü: Yapılan  sıva harcının gerçekten horasan olup olmadığı öncelikle belirlemek gerekir.  Bu konuda kanaat kesinleşince mümkünse horasan katkı maddesinin ne olduğu bilinmelidir. Bu da bilinirse çözücü madde buna göre uygulanır.

Horasan harcının çözümü kolay değildir. En güzel ve gerçekçi yol harç karışımının tespiti ile yapılışına göre karşıt çözücü kimyasalların kullanılmasıdır.

Horasan çözümü nasıl yapılır?

Yapılış şekli yukarıda bir genelleme olarak anlatılan horasanın çözümü, yine bir genelleme ile şöylece yapılır:

60×60 ebadında yaklaşık 6-10 cm. et kalınlığında bir horasan sıva için:

• 1 Kg. Limon Suyu,
• 1 Kg. Üzüm Sirkesi,
• 1/2 Kg. Saf Alkol,
• 1/2 Kg. Asit

kullanılır.

Limon suyu, sirke ve asit birbirine karıştırılır. Bu karışım horasan üzerine dökülür. 2 saat kadar beklenir ve ardından sıvı iyice emilmiş ise aynı bölgeye saf alkol dökülür ve yakılır. Normal şartlarda bu karışım horasanı çözmeye yeterlidir. Yalnız birinci karışım dökülürken gözlerin korunmasına ve nefes almaya dikkat edilmelidir. İkinci bir çözme yolu da yalnız alkol dökerek ardından (iki saat sonra) şalama ile bölge ateşe maruz bırakılır. Bu da yine horasanı çözmenin ayrı bir yoludur.

Burada bir açıklama ile okuyucuya bir kolaylık gösterelim; Sabit ve yerli duvarlardan horasanlı duvarı ayırt etmek için bazen tokmak ve çekiç kullanırız. Kullanılacak çekiç asla demir olmamalı tahta çekiç (küçük balyoz) kullanılmalıdır. Çünkü horasanlı ve sabit kaya üzerine yapılacak vurgularda ikisinin çıkaracağı ses çok farklıdır. En ideal olanı tahtadan mamul bir çekiç ya da balyozun kullanılmasıdır. Bununla beraber horasanlı olduğu şüphe edilen bölgeye su dökülerek kuruması beklenir. Boşluk olan yer, çevresinden farklı olarak kuru veya ıslak kalacaktır.